Θεατρικός αυτοσχεδιασμός για παιδιά με αυτισμό

Συχνά ακούμε ότι το γέλιο είναι η καλύτερη θεραπεία. Για αυτό πολλοί επαγγελματίες υγείας και ψυχικής υγείας στο εξωτερικό έχουν ξεκινήσει να «συνταγογραφούν» τον θεατρικό αυτοσχεδιασμό ως θεραπευτικό μέσο για άτομα με ψυχικές διαταραχές όπως Διαταραχή Κοινωνικού Άγχους, και πιο πρόσφατα για αναπτυξιακές διαταραχές όπως Αυτισμό. Γίνεται, μάλιστα, προσπάθεια μελέτης της αποτελεσματικότητας του θεατρικού αυτοσχεδιασμού ως θεραπευτικού εργαλείου και χρησιμοποιείται συχνά από επαγγελματίες. Θεατρικά εργαστήρια στο εξωτερικό, ακόμα και σε συνεργασία με πανεπιστήμια προσφέρουν μαθήματα θεατρικού αυτοσχεδιασμού για άτομα που βρίσκονται στο φάσμα του αυτισμού ή έχουν κάποια ψυχική διαταραχή.

* Γράφει η Ψυχολόγος Φωτεινή Νούλα
Πριν, όμως, μιλήσουμε για τα οφέλη του αυτοσχεδιασμού, ας μιλήσουμε λιγάκι για τον αυτισμό. Ο αυτισμός είναι μια νευροαναπτυξιακή διαταραχή, η οποία όμως εκφράζεται διαφορετικά από άτομα σε άτομο, δηλαδή δεν παρουσιάζουν τα άτομα ακριβώς το ίδιο μοτίβο συμπεριφοράς. Καθένα είναι μοναδικό. Ωστόσο, ας προσπαθήσουμε να μπούμε για λίγο στον κόσμο του παιδιού με αυτισμό και να καταλάβουμε τις δυσκολίες του. Τα παιδιά με αυτισμό δυσκολεύονται να διαβάσουν τα σημάδια μη λεκτικής επικοινωνίας στους άλλους, τα οποία αποτελούν σημαντικό κομμάτι του διαλόγου μεταξύ δύο ανθρώπων. Τέτοια σημάδια είναι οι εκφράσεις του προσώπου η γλώσσα του σώματος η βλεμματική επαφή. Αυτό τα εμποδίζει τόσο να επικοινωνήσουν τις ανάγκες τους όσο και να καταλάβουν τις ανάγκες των άλλων, με αποτέλεσμα να δημιουργείται μια απόσταση από τους άλλους ανθρώπους.
Ναι, αλλά τι είναι θεατρικός αυτοσχεδιασμός; Είναι τύπος θεάτρου όπου δεν υπάρχει κείμενο, πλοκή και χαρακτήρες. Όλα δημιουργούνται από μία πρόταση που δίνεται στους ηθοποιούς και παίρνοντας αυτή ως έμπνευση δημιουργούν κάτι τελείως αυθόρμητο επί σκηνής. Με άλλα λόγια, δεν υπάρχει σενάριο.
Και πώς μπορεί να βοηθήσει ένας τέτοιος τύπος θεάτρου τα παιδιά με αυτισμό;

Μείωση άγχους κοινωνικών συναναστροφών

Αρχικά ας ξεκινήσουμε με κάτι βασικό. Στο θέατρο του αυτοσχεδιασμού είναι αδύνατο να αποτύχεις, καθώς είναι απίθανο να κάνεις κάποιο λάθος. Με αυτό τον τρόπο, η ομάδα γίνεται χώρος όπου δεν υπάρχει επικριτική διάθεση και διάθεση διόρθωσης, με αποτέλεσμα να ενισχυθεί η αυτοπεποίθηση και να μειωθεί το άγχος. Το άγχος που αφορά τις κοινωνικές συναναστροφές είναι συχνό σε άτομα με αυτισμό και ο αυτοσχεδιασμός μπορεί να βοηθήσει σε αυτό γιατί μαθαίνουν να νιώθουν άνετα με το μη αναμενόμενο, να αισθάνονται ότι είναι αποδεκτοί από την ομάδα και να μαθαίνουν να ζουν τη στιγμή. Σε αυτό βοηθάει μία από τις βασικές αρχές του θεατρικού αυτοσχεδιασμού, το «ΝΑΙ ΚΑΙ…». Χωρίς να γίνει αποδεκτή η πρόταση του συμπαίκτη, είναι δύσκολο έως απίθανο να δημιουργηθεί μία σκηνή. Είναι σαν να μπλοκάρεις την επικοινωνία και στη ζωή των παιδιών με αυτισμό η επικοινωνία συχνά μπλοκάρεται επειδή οι προτάσεις τους μπορεί να φανούν παράδοξες, μη κατανοητές. Με το «Ναι, και…», τα παιδιά είναι απαραίτητο να αποδεχθούν την πρόταση που προτείνει ο συμπαίκτης τους και να προσθέσουν κάτι σε αυτή κι όχι να ξεφύγουν τελείως. Να έχουν τον ίδιο καμβά και την ίδια παλέτα να ζωγραφίσουν την επικοινωνία τους.. Είναι σαν τη τζένγκα, μόνο που αντί να βγάζεις τουβλάκια από τον πύργο, προσθέτεις νέα έτσι ώστε να ταιριάζουν. Τα παιδιά με αυτισμό θα νιώσουν άνετα να εκφράζονται, καθώς δε θα χρειάζεται διόρθωση ή δε θα υπάρχει κριτική. Όταν οι άνθρωποι συμφωνούν μαζί μας και προσθέτουν ένα ακόμα λιθαράκι στον κόσμο σου, επιθυμώντας να το φτιάξετε μαζί, νιώθουμε υπέροχα. Φανταστείτε πώς μπορεί να νιώθουν τα παιδιά με αυτισμό. Δεν είναι όμως το αίσθημα αποδοχής που καλλιεργείται μέσω του «Ναι, και…». Καλλιεργείται η ικανότητα να αρχίζει το παιδί συζητήσεις και να τις συνεχίζει καθώς εξασκείται να ακούει και να απαντάει σε αυτό που ακούει, να δίνει και να παίρνει.

Καλλιέργεια κοινωνικών δεξιοτήτων

Συνήθως, τα άτομα με διαταραχές αυτιστικού φάσματος παρουσιάζουν δυσκολίες με τις κοινωνικές δεξιότητες τους και εδώ έρχεται ο αυτοσχεδιασμός να βοηθήσει. Ενσωματώνει διαφορετικές παρεμβάσεις και στρατηγικές όπως εκπαίδευση κοινωνικών δεξιοτήτων, θεραπεία βασισμένη στο παιχνίδι. Μέσω των ομάδων αυτοσχεδιασμού το παιδί μπορεί να εξασκήσει τον τρόπο που χαιρετά, να βελτιώσει τη βλεμματική επαφή  και να εξασκηθεί στην ανάπτυξη διαλόγου. Ενθαρρύνεται να εφαρμόσει την ενεργητική ακρόαση μέσω παιχνιδιών. Μέσα από διαφορετικά παιχνίδια, μπορεί να βοηθηθούν και να καλλιεργήσουν δεξιότητες όπως να αναγνωρίζουν τις εκφράσεις του προσώπου και να ερμηνεύουν καλύτερα τη γλώσσα σώματος.
Επομένως, γίνεται κατανοητό ότι τα παιδιά με αυτισμό, κυρίως αυτά με υψηλή λειτουργικότητα, μπορούν να καλλιεργήσουν τις κοινωνικές τους δεξιότητες και μάλιστα με τρόπο διασκεδαστικό.

Δείτε ακόμα:

Σε 1,5 μόνο λεπτό μπορείτε να δείτε τον κόσμο με τα μάτια ενός αυτιστικού παιδιού